Άμαχοι νεκροί, ομηρίες, καταστροφές, λεηλασίες και αεροπορικές επιδρομές περιγράφουν το τραγικό σκηνικό που εκτυλίχθηκε στα χωριά των περιοχών της Ηπείρου κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, με επίκεντρο την ελληνοαλβανική μεθόριο, όπως το Πωγώνι και η Κόνιτσα.
Κατά την κήρυξη του πολέμου, το Αηδονοχώρι, που βρίσκεται κοντά στα αλβανικά σύνορα, υπήρξε από τα πρώτα θύματα. Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν αμέσως το χωριό για να σωθούν, όμως οι Ιταλοί εισβολείς, υποστηριζόμενοι από άτακτους Αλβανούς, προχώρησαν σε λεηλασίες. Μετά από ένα μήνα, οι κάτοικοι επέστρεψαν και βρήκαν τα σπίτια τους κατεστραμμένα. Στις 8 Ιουλίου 1943, γερμανικά αποσπάσματα έδωσαν τη χαριστική βολή πυρπολώντας το χωριό και εκτελώντας 22 άτομα.
Στο χωριό Μάζι, οι Ιταλοί στρατιώτες προχώρησαν σε εκτεταμένες λεηλασίες και άρπαξαν το ζωικό κεφάλαιο, ενώ 40 κάτοικοι απήχθησαν και επέστρεψαν μετά από δύο χρόνια. Στον Πύργο (Στράτσιανη), οι κάτοικοι βίωσαν τρεις ημέρες λεηλασιών από Ιταλούς και Αλβανούς και στη συνέχεια, όταν οι Ιταλοί υποχωρούσαν, το χωριό βομβαρδίστηκε κατά λάθος, αποτέλεσμα το θάνατο οκτώ ατόμων και σοβαρές καταστροφές σε υποδομές.
Η Επιτροπή Εξακριβώσεως Ζημιών, που συστάθηκε από την κυβέρνηση του Πέτρου Βούλγαρη, εργάστηκε στην Ήπειρο το καλοκαίρι του 1945, καταγράφοντας τις ζημιές και τις ωμότητες που διαπράχθηκαν από τους κατακτητές. Στην έκθεση αναφέρεται ότι «η δυστυχισμένη Ήπειρος πλήρωσε ακριβά» και οι αριθμοί αποκαλύπτουν την ανατριχιαστική πραγματικότητα των γεγονότων.
Στη κωμόπολη της Κόνιτσας, οι Ιταλοί στρατιώτες προχώρησαν σε διαρρήξεις και εκτελέσεις, αναγκάζοντας τους κατοίκους να καταφύγουν στα βουνά. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, οι πιέσεις και οι κακοποιήσεις από τους Ιταλούς επιδεινώθηκαν, με χιλιάδες ανθρώπους να υποφέρουν από κακομεταχείριση.
Η κατάσταση αυτή δημιούργησε ένα κλίμα τρόμου και απελπισίας, με τα χωριά να πληρώνουν το βαρύ τίμημα των επιθέσεων. Η έκθεση της Επιτροπής αποκαλύπτει με αναλυτικά στοιχεία τη σφοδρότητα των γεγονότων που διαδραματίστηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της μαύρης περιόδου. Πηγή: ethnos.gr
